About | HeinOnline Law Journal Library | HeinOnline Law Journal Library | HeinOnline
LOG IN
LOG IN

39 Zbornik PFZ 184 (1989)
Izvori Srednjovekovnog Srpskog Prava

handle is hein.journals/zboprvfaz39 and id is 184 raw text is: Quellen des mittelalierlichen serbischen Rechts 184 Zboffk PFZ, 39(2) 173-186 (1989) Sa2ctak Dr. S r d a n 9 a r k i é: Izvori srcdnjovckovnog srpskog prava Najstariji pravni izvor srcdnjovekovnog srpskog prava je povelja koju je vcliki ýupan Stefan Nemanja 1198-99. godine darovao manastiru Hilandaru u Svetoj gori. Da li je pisanih pravnih izvora pre XI1 veka u Srbiji bilo ili ne, ostaje na osnovu raspoio ivih izvora otvoreno pitanje. Dodu§e, najstariji slovenski izvor (saCuvan u latinskom prevodu), takozvani Letopis popa Dukljanina, u glavi IX pominje Slovensku knjigu Metodius u koju su po naredenju kralja Svetopeleka (inaýe nepoznatog u istoriji juýnoslovenskih naroda) bili zapisani zakoni i dobri obiaji. Kako Slovcnska knjiga Mctodius nije saýuvana, istoriýari su izrekli razliite hipoteze. Posljednja medu njima vidi u Slovenskoj knjizi prvi srpski zakon sastavljen od rimskih zakona (leges) i obiýaja (boni mores), i tra2i analogiju sa poznatim varvarskim zbomicima rimskog prava (leges rornana barbarorum) iz zapadnoevropskih ranofeudalnih monarhija. Izvesno je, medutim, da u periodu od XII do XV veka (viadavina dinastije Ne- manjiéa i njihovih naslednika iz porodica Lazarevié i Brankovid) u srednjovekovnoj Srbiji raspola.emo relativno velikim brojem pravnih izvora. Sva saCuvana pravna akta nastala su zakonodavnom delatnoýéu srpskih viadara, ali pod jakim uticajem suscdnih, znatno razvijenih dr2ava i gradova (Vizantija, pre svega i iznad svega, Dubrovnik, dalmatinski gradovi, Venecija i delimiýno Ugarska). Pravne izvore, radi lakýeg prouýavanja, mo2cmo podeliti u cedri grupe: povelje, medunarodne ugovore, zakone i statute gradova. Povelje po svojoj sadrýini predstavljaju uglavnom darovnice, kojima viadari poklanjaju posede sa privilegijama crkvama ili manastirima, viasteli i gradovima. Pisane su na staroslovenskom, a od vladavine kralja i cara Dugana (1331-1355) i njegovih na- slednika i na grýkom jeziku. Iz srednjovekovne Srbije saýuvao se daleko najvei broj manastirskih povelja (165), dok su viastcoske dosta retke. Saýuvana je samo jedna grad- ska povelja, i to njen latinski prevod, kojom kralj Du§an 1343. godine daje privilegije stanovnicima grada Kroje (danas u Albaniji). Od manastirskih povelja, znaýajnih za pravnu istoriju, treba spomenuti sledee: 1) Hilandarska poveljå velikog 2upana Stefana Nemanje od 1198-99. godine, znaýajna kao najstarija i iz koje se prvi puta vidi vezanost seljaka za zemlju; 2) 2iýka hrisovulja (povelja sa zlatnim pe.atom), kojom oko 1220. godine prvi srpski kralj Stefan Prvovenýani daruje svoju zadu2binu, manastir Ziýu, centar srpske autokefalne arhiepiskopije. Povelja sadrýi propise o sudskoj nadienosti crkve, prve pro- pise o braýnom pravu i odredujc razli.itc kazne s obzirom na stale§ku pripadnost uýinioca kriviýnog dela; 3) Povelja kojom kralj Milutin 1299-1300. godine daruje manastir Svetog Georgija Gorge na Seravi kod Skoplja (takozvana Skopska povelja). Sadr'2i opýime podatke o nezavisnom poloýaju vlastelinstva i prvi pomen pronije u Srbiji; 4) Povelja kralja Milutina manastiru Svetog Stefana u Banjskoj od 1313-18. go- dine, sa znaýajnim odeljcima o pravnom polo.aju meropaha i vlaha; 5) Povelja kralja Milutina manastiru Graýanici od 1321-22. godine, koja sadr2i odredbe o obavezama zavisnih seljaka, nekim kriviýnim delima i kaznama, i o sudskoj nadienosti; 6) Dve povelje kralja Stefana Dei-anskog manastiru Deýani od 1330. godine (De- danske hrisovulje), u kojima se detaljno navodi popis svih ljudi i njihovih porodica (ýak 2432 ku:e) datih crkvi, te su stoga znaýajne za prouýavanje odnosa u porodici:

What Is HeinOnline?

HeinOnline is a subscription-based resource containing thousands of academic and legal journals from inception; complete coverage of government documents such as U.S. Statutes at Large, U.S. Code, Federal Register, Code of Federal Regulations, U.S. Reports, and much more. Documents are image-based, fully searchable PDFs with the authority of print combined with the accessibility of a user-friendly and powerful database. For more information, request a quote or trial for your organization below.



Short-term subscription options include 24 hours, 48 hours, or 1 week to HeinOnline.

Purchase Access

Contact us for annual subscription options:

Contact Us

Already a HeinOnline Subscriber?

Log In

profiles profiles most